گروه بین‌المللی حقوق اقلیت‌ها؛ ۲۴٪ از بافت قومی ایران معادل با ۱۶ میلیون نفر را از قومیت آذری برآورد کرده است . Wiki آذری ها در 28 کشور از جهان

پراکنش مردم آذری یا مناطق آذری‌نشین یک گروه قومی مسلمان، ترک-زبان که عمدتاً مناطق سنتی آذری‌ها خاورمیانه و قفقاز می‌باشد. در فلات ایران عمده سکونتگاهشان شمال غرب (شامل آذربایجان، زنجان) است، اما پراکندگی اقوام آذری در ایران به بخش شرا در شرق، مناطق شمالی همدان، قسمت‌های غربی و جنوبی قزوین به همراه اقلیت‌هایی در استان‌های گیلان، مرکزی، کردستان و کرمانشاه کشیده شده است. در قفقاز نیز اقوام پرتعدادی از آذری‌ها سکونت دارند که عمدتاً در جغرافیای جمهوری آذربایجان، داغستان و بورچالی زندگی می‌کنند. علاوه بر این در آناتولی شرقی دراستان قارص و ایغدیر، آذری‌ها از دوران صفویه سکونت دارند. فضای غالب این مناطق در محاصره فرهنگ آذری، لباس آذربایجانی، زبان ترکی آذربایجانی، هنر آذربایجانی، ادبیات آذربایجانی، ادبیات شفاهی آذربایجانی، موسیقی آذربایجانی، رقص آذربایجانی، آشپزی آذربایجانی می‌باشد.

آذری های ایرانی

شاه اسماعیل	خامنه‌ای	بابک خرمدین	شمس تبریزی	صائب تبریزی
آخوندزاده	پیشه‌وری	طباطبایی	علی جوان	عمواوغلی
بازرگان	جهانشاه قراقویونلو	لطفی‌زاده	بهرنگی	ستارخان
شریعتمداری	شهریار	فرح دیبا	خیابانی	موسوی
گوگوش	سامی یوسف	علی دایی	هادی ساعی	بهروز وثوقی

سرعین شهری کوچک در ۳۰ کیلومتری غرب اردبیل و مرکز شهرستان سرعیناست. این شهر به علت چشمه‌های آبگرم فراوان شهرت دارد و یکی از مناطق گردشگری در استان اردبیل است.

شهر سرعین در ۰۴/۴۸ درجه طول شرقی و ۰۹/۳۸ درجه عرض شمالی با مساحتی بیش از ۱۲۸۰۰۰۰ متر مربع در ۲۸ کیلومتری غرب شهر اردبیل قرار دارد. ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌باشد.

ویژگی‌های فرهنگی و هنری

برای بررسی فرهنگ مردم سرعین باید فرهنگ مردم آذربایجان بالاخص اردبیل را موردبررسی قرار داد. این مردم خالق یکی از غنیترین گنجینه های ادبیات شفاهی ملل خاورمیانه و ایرانند. جهانگردان شیفتهٔ فولکور ان شده‌اند. ادبیات شفاهی این خطه از سابقه‌ای کهن برخورداراست. شالوده ادبیات آذربایجان برفولکوربنا نهاده شده است و فولکور خود به معنای حکمت خلق یا آفرینش خلق می‌باشد. در جای دیگر فولکور عبارت است از اداب و روسم توده مردم، تصنیف‌های عامیانه و توده شناسی ومجموعه ترانه‌ها و هنرهای سادهٔ یک ملت.

اردبیل، اولین شهر ایران از لحاظ لوله کشی آب شرب می‌باشد.

آرامگاه شیخ صفی الدّین اردبیلی

بقعة شيخ صفی- كه از بناهاي منحصربه‌فرد در ميان ساختمان‌های مذهبی است- شامل تعدادی از بناهای دوره‌های مختلف است كه نخستين بار شاه طهماسب آن‌ها را به‌صورت مجموعة واحدی درآورد. بعدها شاه عباس باعث افزودن بناهای مهم به اين مجموعه و اصلاحاتی در آن گرديد. اهميّت زياد اين اثر تاريخی به‌طور كلی در رابطه‌ای كه با سلسلة خاندان سلاطين صفويّه دارد جلوه‌گر می شود. اسلاف شاهان صفويّه و همچنين شاه اسماعيل یکم سرسلسلة اين خاندان در داخل اين مجموعة تاريخی به خاك سپرده شده‌اند. اين مجموعه از نظر معماری اسلامی دارای اهميّت فوق‌العاده است. هر يك از عمارات منفرد آن بی نظير می باشد. اين امر در مورد خود مقبره كمتر صادق است تا در مورد نمازخانة مقابل آن. ضلعی كه مقابل حياط قرار گرفته مانند نمای كاخی ساخته شده است. طرح اين بنا در هنر شرق بيگانه به نظر می رسد و بيشتر رنسانس را به خاطر می آورد. ليكن جزييات يعنی كاشيكاری، طرح‌ها، قاب، پنجره‌ها، مقرنسكاری ها، آجركاری ها كه با فاصله و بندهای وسيع‌تری انجام گرفته هنر خالص شرقی است. بناهای متعلّق به بقعة شيخ صفی عبارتند از: درب ورودی و حياط بزرگ- حياط كوچك يا دالان روباز- صحن بقعه- مسجد جنّت‌سرا- حياط مقابر- شهيدگاه- چلّه‌خانه. قسمت‌های اصلی بقعه عبارتند از: «رواق يا قنديل خانه- مقبرة شيخ صفی- مقبرة شاه اسماعيل صفوی- حرمخانه- چينی خانه». بقعة شيخ صفی الدّين از نظر كاشيكاری و تزيينات از زيباترين ابنية تاريخی دورة صفوی محسوب مي‌شود مجموعه بناهای مذهبی شیخ صفی یکی از شاهکارهای هنری و معماری دورۀ اسلامی ایران است که از لحاظ تزیینات کاشی کاری معرّق و کتیبه های زیبا در خور توجّه می باشد مناظر تزیینی مجموعۀ بناهای مذهبی شیخ صفی چه از داخل و چه از خارج شامل نقّاشی، گچ بری، قطارسازی و مقرنس کاری با رنگ طلایی می باشد که بسیار زیباست. این مجموعۀ مذهبی که بر فراز یک بنای متعلّق به عصر مغول ساخته شده است، به درستی معلوم نیست که در چه زمانی تکمیل و توسعه یافته است 

اَردَبیل  (نام باستان: آرتاویل) یکی از کلان شهرهای ایران و مرکز استان اردبیل در شمال غربی این کشور است.

این شهر در قبل و پس از اسلام مرکز آذربایجان بوده است.

اشتهار و اهمیّت اردبیل تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که سر حلقه فرقه صفویه، شیخ صفی‌الدین اردبیلی، از این جا برخاست و در همین جا به خاک سپرده شد.

با ظهور شیخ صفی‌الدّین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به طوری که این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان سلاطین صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاصّ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار گردید. حکومت صفوی بسیاری از هرج و مرج‌ها را که در ایران وجود داشت، برانداخت و یک حکومت دینی و مذهبی را پایه گذاری کرد که به گفته بسیاری از کارشناسان تاریخ، تشکیل دولت یکی از مهم ترین وقایع تاریخ ایران به شمار می‌آید.

پارس‌آباد مغان

یکی از شهرهای استان اردبیل در شمال غربی ایران است. 

این شهر بزرگ‌ترین شهر منطقهٔ مغان و نیز، مرکز شهرستان پارس‌آباد می‌باشد. شرايط جغرافيايي جلگه مغان و آران كه دو رود بزرگ ارس و كر(كورا) از داخل اين اراضي، مسيري طولاني را پيموده و به درياي خزر مي پيوندند، از دير باز موجب پيدايش حيات بشري بوده است.

شغل آنها دامداري بوده و به عبارتي در اين منطقه كشت صورت نمي گرفته است. در همين ايام مطالعاتي در منطقه انجام مي گيرد و شركت شيار با مقصد احياي كشاورزي و زمين هاي كشاورزي تاسيس مي گردد. اين شركت در يوشان آباد كه بعدها شاه آباد ناميده شد مستقر شدند. نام اين منطقه نيز بعد از انقلاب به جعفرآباد تغيير يافت. شهر پارس آباد منطقه ای مرزی است که در جلگه ای هموار با آب و هوايی معتدل تا گرم قرار دارد . فاصله آن تا اردبيل ۲۲۵ کيلومتر ميباشد. جلگه پارس آباد مستعد ترين خاک و مطلوب ترين شرايط آب و هوايی را برای زراعت دامپروری و باغداری داراست. شرکت بزرگ کشت و صنعت و دامپروری مغان بزرگترين شرکت در نوع خود در کشور و در خاورميانه با حجم عمليات زراعی، دامی و صنعتی در همين شهرستان داير است همچنين وجود کارخانه قند، کمپوت سازی، مرباسازی، پنبه پاک کنی و کارگاه توليد لبنيات رونق خاصی به اين شهرستان داده است. پوشش گياهی منطقه بيشتر بصورت علفهای مرتع مرغوب می باشد و عشاير ائل سئون که بقايای 32 طايفه اصلی اند با حفظ نژاد و سنتهای خويش هنوز در دشت مغان به حيات خويش ادامه می دهند .